https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/issue/feed Science and Education 2025-07-25T15:49:19+05:00 Tusmatova N. opensciencellc@gmail.com Open Journal Systems <p>The scientific journal "Science and Education" is an open-access journal and the main task of the journal is to highlight the achievements, problems, and prospects of science and education, in particular, the history and stages of development of science and education in Uzbekistan, development paths, scientists who have made a great contribution to science and education in Central Asia, as well as in world science and education. Also the goal of the scientific journal "Science and Education" is to inform the scientific community about the problems of improving research and innovation in this area, to further increase the interest of the younger generation in science and education, and to express the scientific views of experts and scientists.</p> https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7897 Peganum harmala Chemical Compounds and Its Pharmacological Effects 2025-07-25T15:31:51+05:00 Jawad Aliyar jawad.aliyar@yahoo.com Habibullah Paiz Ibrahim Darwish Muhammad Hussain Neda <p>Peganum harmala plant has been used in traditional Afghan medicine as a medicine in various fields. This plant contains important alkaloids such as Harmalin, Harmin, Harman, etc. The results of previous studies have shown that different concentrations of the mentioned alkaloids are used in the treatment of various diseases, including inhibition of cancer cells, diabetes, control of bacterial and fungal diseases, etc. In this article, after reviewing the definition, history of use, classification of important Peganum harmala alkaloids and their effective chemical compounds, we will further investigate its pharmacological effect as an important medicinal plant. In this review study, the search among the international indexes of Google Scholar, Scopus, Web of Science, Pubmed and Magiran was evaluated without year restrictions and with the keywords of Peganum harmala plant, alkaloid, chemical compounds and pharmacology and related articles. The findings of this research showed that Peganum harmala plant extract is much more effective in preventing the progression of cancer cells than its other pharmacological effects, and a lot of research can be done on it in the future studies in the field of cancer treatment methods. The Peganum harmala plant “Peganum harmala” is considered one of the important medicinal plants that, having valuable alkaloids from the beta-carboline family, produces an effective substance against cancer cells that is effective in the treatment of cancer cells. On the other hand, other pharmacological effects of this plant have caused it to be used in the treatment and control of many diseases such as high blood pressure, diabetes, bacterial and fungal infections, and even Parkinson’s.</p> 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 Science and Education https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7898 Профилактика заболеваний пародонта у беременных женщин 2025-07-25T15:31:54+05:00 Азиза Кувондыковна Курбанова kurbanovas.az@gmail.com Период беременности сопровождается выраженными гормональными и иммунными изменениями, которые увеличивают восприимчивость тканей пародонта к воспалению и снижению гигиены полости рта. У 60-75% беременных развиваются гингивит и другие патологии десен. Неблагоприятные заболевания пародонта ассоциированы с риском осложнений беременности, таких как преэклампсия, преждевременные роды и низкая масса плода. В статье представлен обзор отечественных и зарубежных данных по распространенности заболеваний пародонта у беременных, этиологии, а также современных методов первичной профилактики. Рассмотрены рекомендации по стоматологическому наблюдению беременных: проведение предгравидарной подготовки (профилактического обследования и лечения полости рта перед зачатием), регулярные гигиенические консультации и профессиональная санация полости рта во II триместре беременности. Методология условного исследования включает комплексное стоматологическое обследование группы беременных женщин с использованием клинических индексов гигиены (индекс Silness-Löe, Green-Vermillion) и воспаления (индекс гингивита, кровоточивости). В таблицах представлены типичные результаты обследования (распространенность гингивита, зубных отложений, оценка гигиены) с анализом. Выводы подтверждают необходимость интеграции профилактики заболеваний пародонта в пренатальную помощь: рекомендуется обучение беременных правильной чистке зубов, проведение профессиональной гигиены полости рта и раннее лечение очагов инфекции. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7899 Роль фибриногена при заболеваниях пародонта 2025-07-25T15:31:56+05:00 Азиза Кувондыковна Курбанова kurbanovas.az@gmail.com В данной статье рассматривается значение фибриногена - ключевого фактора свертывания крови и острофазового белка - при воспалительных заболеваниях пародонта. Актуальность темы обусловлена широкой распространенностью пародонтита (затрагивает почти половину взрослого населения старше 30 лет и занимает шестое место среди всех болезней по распространенности в мире и его связью с системным воспалением. Обзор литературы показал, что у пациентов с пародонтитом наблюдается повышение уровня фибриногена в крови по сравнению с здоровыми людьми (в среднем на 30% при тяжелом пародонтите). Фибриноген служит маркером системной воспалительной реакции, ассоциированной с риском сердечно-сосудистых осложнений. Кроме того, он способен усугублять локальное воспаление в пародонте: фибрин обеспечивает каркас для скопления иммунных клеток, стимулирует иммунный ответ и способствует адгезии и инвазии бактерий. В статье обобщены данные современных исследований о влиянии пародонтальной терапии на снижение уровня фибриногена и обсуждаются потенциальные механизмы участия фибриногена в патогенезе заболеваний пародонта. Сделаны выводы о целесообразности учета уровня фибриногена при обследовании пациентов с пародонтитом и о перспективах использования фибриноген- таргетной терапии в комплексном лечении и профилактике осложнений. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7900 Значение физиотерапии в современной стоматологической практике 2025-07-25T15:31:57+05:00 Азиза Кувондыковна Курбанова kurbanovas.az@gmail.com В данной статье рассматривается значение физиотерапевтических процедур в современной стоматологии. Рассмотрены теоретические основы воздействия физических факторов на ткани полости рта, перечислены основные современные физиотерапевтические процедуры, применяемые в стоматологической практике (лазеротерапия, электролечение, магнитотерапия, ультразвуковая терапия, фототерапия, теплолечение и др.), и охарактеризована их клиническая эффективность. Обсуждены показания и противопоказания к назначению физиопроцедур при различных стоматологических заболеваниях. Отдельное внимание уделено перспективам развития физиотерапии в стоматологии, в том числе внедрению новых технологий и комплексных методик реабилитации. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7901 Эксплуатациядаги темирбетон кўприкларининг техник ҳолатини баҳолашда замонавий мониторинг усулларининг аҳамияти 2025-07-25T15:31:59+05:00 Иномжон Ганиев Элдор Мўминов Ахаджон Мўминов Дилдора Равшанова Мазкур мақолада темирбетон кўприкларининг узоқ муддатли эксплуатацияси давомида юзага келадиган конструктив ўзгаришлар, ёриқлар, деформация ва тебраниш ҳолатларини ўз вақтида аниқлаш мақсадида замонавий мониторинг технологияларини жорий этиш масалалари атрофлича таҳлил қилинади. Хусусан, визуал, сенсорли ва рақамли (IoT) мониторинг усулларининг техник ва иқтисодий жиҳатлари таққосланади, уларнинг афзаллик ва камчиликлари кўрсатилади. Илмий асосланган мониторинг тизимлари орқали кўприклар хавфсизлигини таъминлаш ва узоқ муддатли барқарор фойдаланишга эришиш имкониятлари кўриб чиқилади. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7902 Инженерлик-геологик тадқиқотларнинг замонавий усуллари ва уларни йўл қурилишида қўллаш 2025-07-25T15:32:03+05:00 Иномжон Ганиев Дилрабо Қосимова Достон Ғуломов Дилдора Равшанова Ахаджон Мўминов Ушбу мақолада замонавий инженерлик-геологик тадқиқот усуллари, уларнинг имкониятлари ва йўл қурилишидаги аҳамияти таҳлил қилинган. Георадар, сейсмометрик, бурғилаш ва лаборатория таҳлиллари каби технологиялар мисолида янги объектлар учун геологик тавсифлаш усуллари кўриб чиқилган. Муаллиф йўл қурилишидаги хатарларни камайтириш ва асосни аниқ баҳолаш учун комплекс ёндашувни тавсия этади. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7903 Лойқа ва гил таркибли тупроқларнинг инженерлик хусусиятлари ва уларни мустаҳкамлаш усуллари 2025-07-25T15:32:06+05:00 Иномжон Ганиев Дилрабо Қосимова Зафар Маҳкамов Бахтиёр Муртазаев Абдумўмин Мардиев Мақолада лойқа ва гил таркибли тупроқларнинг механик ва физик хусусиятлари ўрганилган ҳамда қурилишда учрайдиган муаммолар ва уларни ҳал этиш усуллари баён қилинган. Ер ости сувлари таъсири, зичлаш ва химиявий мустаҳкамлаш методларига алоҳида эътибор қаратилган. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7904 Тоғли ҳудудларда йўллар учун муҳандислик-геологик таваккалчиликларни баҳолаш 2025-07-25T15:32:09+05:00 Иномжон Ганиев Достон Ғуломов Дилдора Равшанова Мақолада тоғли ҳудудларда йўл қурилишидаги асосий геологик хатарлар, жумладан, кўчкилар, силжишлар ва ер силкинишлари таҳлил қилинган. Рельеф хусусиятлари ва тупроқ механикаси асосида таваккалчилик моделлари таклиф этилган. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7905 Темирбетон кўприклардаги конструктив камчиликлар ва уларни бартараф этиш технологиялари 2025-07-25T15:32:12+05:00 Иномжон Ганиев Зафар Маҳкамов Достон Ғуломов Бахтиёр Муртазаев Абдумўмин Мардиев Мазкур илмий мақолада темир-бетон кўприкларнинг узоқ муддатли эксплуатацияси давомида юзага келадиган асосий конструктив камчиликлар таҳлил қилинади. Хусусан, ёриқлар, коррозия жараёнлари, подшипниклар ва деформация шовурларидаги нуқсонлар, бетон қатламининг етилишдан чиқиши, арматуранинг очилиши каби муаммоларга алоҳида эътибор қаратилади. Ушбу камчиликлар кўпинча лойиҳа хатолари, қурилиш технологияларига риоя қилинмаслиги ёки табиий омиллар таъсирида юзага келади. Мақолада бу муаммоларни бартараф этиш учун замонавий таъмирлаш ва мустаҳкамлаш технологиялари, жумладан, инъекция усуллари, полимербетон қопламалар, карбонизацияга қарши тадбирлар ҳамда конструкцияларни қайта тиклашнинг инновацион ёндашувлари муҳокама қилинади. Шунингдек, таъмирлаш ишларини режалаштиришда диагностик текширувларнинг аҳамияти таъкидланади. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7906 Comprehensive assessment of road pavement performance using modern diagnostic technologies: insights from Uzbekistan’s evolving infrastructure 2025-07-25T15:32:15+05:00 Inomjon Ganiev Rustam Yuzboev Zulfiya Ganieva Ensuring the long-term durability and operational efficiency of highway pavements remains a fundamental challenge for developing nations such as Uzbekistan, where diverse climatic conditions, combined with intensifying vehicular traffic and inadequate historical maintenance practices, significantly accelerate the rate of pavement degradation. This research presents a comprehensive and systematic methodology for assessing the technical condition and service performance of road pavements through the application of advanced diagnostic tools and internationally recognized performance evaluation standards. Central to the study is the integration of key performance indicators, including the International Roughness Index (IRI), the Pavement Condition Index (PCI), and structural capacity assessments conducted using the Falling Weight Deflectometer (FWD). These indicators provide a quantitative framework for evaluating surface roughness, visual distress, and structural integrity, respectively. The study encompasses both field data collection and analytical evaluation across representative pavement sections in Uzbekistan, capturing the effects of environmental stresses, traffic loads, and construction quality. Through the synthesis of diagnostic data, the research identifies the most critical factors contributing to pavement deterioration, such as thermal cracking, rutting, moisture infiltration, and subgrade instability. Based on these findings, the study proposes a set of optimized, context-specific maintenance and rehabilitation strategies aimed at extending pavement life, reducing lifecycle costs, and improving road safety and user comfort. The results of this investigation contribute valuable insights for transportation agencies, infrastructure planners, and policy-makers, offering a data-driven foundation for prioritizing investments and enhancing the resilience and sustainability of national road infrastructure. Moreover, the study advocates for the widespread adoption of modern pavement evaluation technologies and performance-based maintenance planning as essential components of a forward-looking, cost-effective asset management system in Uzbekistan and similar emerging economies. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7907 Advancing sustainable road engineering in uzbekistan: the role of recycled materials and eco-friendly technologies in modern pavement design 2025-07-25T15:33:32+05:00 Inomjon Ganiev Rustam Yuzboev Zulfiya Ganieva As the global construction industry pivots towards sustainability, road engineering in Uzbekistan must evolve to align with environmental and economic imperatives. This paper investigates the integration of recycled materials-such as reclaimed asphalt pavement (RAP) and crumb rubber-as well as renewable technologies in highway construction. Laboratory tests, field experiments, and cost-benefit analyses illustrate that sustainable materials can achieve comparable or superior performance while reducing the carbon footprint and lifecycle costs. The study proposes a roadmap for the adoption of green road engineering practices in Uzbekistan, fostering a transition towards climate-resilient infrastructure. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7908 Change in fiber length during the spinning process 2025-07-25T15:33:36+05:00 Ulugbek Gulbaev ulugbekgulboev94@gmail.com In this article, research work was carried out on the change in the staple mass length of cotton fiber at spinning mills, and the results were illustrated. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7909 Changes in product unevenness during different spinning process stages 2025-07-25T15:33:39+05:00 Ulugbek Gulbaev ulugbekgulboev94@gmail.com In this scientific article, research work was carried out on product unevenness during the passes of the spinning process, and the results are presented in figures. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7910 Comparison of yarn breaking strength in spinning processes based on fisher and student’s criteria 2025-07-25T15:33:41+05:00 Ulugbek Gulbaev ulugbekgulboev94@gmail.com In this scientific article, research was conducted on the comparison of yarn breaking strength based on the Fisher and Student’s criteria, and the results are presented in the figures. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7911 Suvlangan quduqlardan neft qazib olish uchun nasos tanlashning istiqbollari 2025-07-25T15:33:44+05:00 Bobomurod Rustamovich Rahimov Mamajonov Ma’rufjon o‘g‘li Sanjarbek Ushbu maqolada neft konlaridan qazib olinadigan qoldiq neftlarning xossasiga hamda quduqning so‘nish davrida suv miqdorining ortishiga mos nasos tanlash medodikasi haqida ma’lumotlar keltirildi. Shu bilan birga nasoslarni tanlash uchun iqtisodiy jihatdan kam xarajat talab qilinadigan hamda ta’mirlash ishlari qisqa vaqt talab qiladigan nasoslar tanlab olindi va ularni ishlatish ussullaridan foydalanish uchun zarur tavsiyalar berildi. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7912 Экологические и экономические преимущества использования переработанных материалов в дорожных покрытиях 2025-07-25T15:33:47+05:00 Зарпулла Антарович Умирзаков Хаким Олимович Юсуфов yusufovxakim1516@gmail.com В условиях стремительного роста объемов строительства автомобильных дорог возрастают требования к экологической устойчивости и экономической эффективности используемых материалов. В данной работе рассматривается возможность применения переработанных материалов в конструкции дорожных покрытий. Исследование направлено на оценку влияния повторного использования строительных и промышленных отходов на себестоимость дорожных работ, экологическую нагрузку и технические характеристики дорожного полотна. На основе проведённого анализа были определены оптимальные составы дорожных смесей с включением переработанных компонентов, а также рассчитаны экологические и экономические показатели. Результаты показывают, что использование вторичных материалов в дорожном строительстве позволяет не только сократить расходы, но и значительно снизить негативное воздействие на окружающую среду. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7913 Возможности использования местных материалов при проектировании сельских дорог 2025-07-25T15:33:49+05:00 Зарпулла Антарович Умирзаков Хаким Олимович Юсуфов yusufovxakim1516@gmail.com В статье рассматриваются теоретические и практические аспекты применения местных (локальных) материалов в строительстве и проектировании сельских дорог. Проанализированы виды подходящих ресурсов, оценены технические, экономические и экологические выгоды. На основе зарубежного и отечественного опыта сформулированы рекомендации по эффективному использованию локальных материалов. Уделено внимание необходимости адаптации нормативной базы под региональные условия. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7914 Постижение основы теории периодических и ограниченных решений геополитики 2025-07-25T15:33:52+05:00 Уктам Раджабович Курбанов В статье рассматриваются базовые концепции теории периодических и ограниченных решений в контексте геополитических процессов. Анализируются механизмы формирования устойчивых циклов и ограниченных динамических паттернов в международных отношениях, включая факторы, влияющие на стабильность и изменчивость геополитических систем. Представлена методология построения моделей с применением теории динамических систем и теории игр, позволяющая выявлять условия существования периодических и ограниченных решений. Геополитические решения - это не только ответы на вызовы сегодняшнего дня, но и инвестиции в завтрашнюю безопасность. Их эффективность зависит от глубины анализа, готовности к конструктивному взаимодействию. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7915 Favqulodda vaziyatlarda aholining ruhiy psixologik holatlari va ta’siri 2025-07-25T15:33:54+05:00 Nodir Abdirafikovich Umarov Ushbu maqolada favqulodda vaziyatlar sharoitida aholining ruhiy-psixologik holati, unga ko‘rsatiladigan ta’sirlar va ularni yengib o‘tish usullari yoritilgan. Inson ruhiyati uchun FVlar kutilmagan zarba bo‘lishi mumkin, bu esa stress, xavotir, panik hujumlar, depressiya va post-travmatik stress buzilishi kabi holatlarga olib keladi. Har bir alomatning sabablari, klinik belgilari va yengish usullari aniq tahlil qilingan. Maqolada, shuningdek, ruhiy yordam ko‘rsatish bosqichlari - dastlabki psixologik yordam, barqarorlashtirish va uzoq muddatli reabilitatsiya jarayonlari izchil ko‘rsatilgan. Bolalar, keksalar va nogironlar kabi zaif guruhlar uchun alohida yondashuvlar tavsiya qilingan. Ushbu maqola favqulodda holatlarda faoliyat yurituvchi mutaxassislar uchun amaliy qo‘llanma sifatida xizmat qiladi. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7916 Favqulodda vaziyatlarda aholining ijtimoiy qatlamlariga ko‘ra reaksiyalari 2025-07-25T15:33:57+05:00 Nodir Abdirafikovich Umarov Ushbu maqolada favqulodda vaziyatlar (tabiiy ofatlar, texnogen hodisalar, pandemiyalar, ijtimoiy to‘qnashuvlar va boshqalar)ga aholining turli ijtimoiy qatlamlari tomonidan beriladigan reaksiyalar tahlil qilinadi. Aholi qatlamlari (yosh, jins, ta’lim darajasi, kasb, daromad darajasi, urban/rural joylashuv) bo‘yicha farqlanishlar, psixologik va sotsiologik javoblar o‘rganiladi. Maqolada ijtimoiy tengsizlik, axborotga kirish imkoniyati va resurslardan foydalanish bo‘yicha tafovutlarning favqulodda vaziyatlarga munosabatdagi o‘zgarishlarga qanday ta’sir ko‘rsatishi ochib beriladi. Tadqiqot mahalliy va global misollar asosida olib boriladi. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7917 Epifitotik turdagi favqulodda vaziyatlarda to‘g‘ri harakatlanish 2025-07-25T15:34:00+05:00 Raxmatilla Ermatovich Nurmatov Epifitotik vaziyatlar - bu o‘simliklar orasida infeksion, virusli, zamburug‘li yoki boshqa tabiatga ega bo‘lgan kasalliklarning keng miqyosda tarqalishi bilan yuzaga keladigan favqulodda holatdir. Ushbu maqolada epifitotik holatlarning sabablari, ularning tarqalish mexanizmlari, salbiy oqibatlari, hamda bunday vaziyatlarda amalga oshiriladigan ilmiy asoslangan harakatlar tartibi va fitosanitariya yondashuvlari keng yoritilgan. Shuningdek, O‘zbekiston sharoitida epifitotik xavflarning oldini olish va tezkor javob choralarini takomillashtirish bo‘yicha takliflar ilgari suriladi. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7918 Ishlab chiqarish bilan band bo‘lmagan aholini favqulodda vaziyatlarga tayyorlashni takomillashtirish 2025-07-25T15:35:11+05:00 Baxtiyor Egamnazarovich Xudoyberganov Ushbu maqolada ishlab chiqarish bilan band bo‘lmagan aholini favqulodda vaziyatlarga tayyorlash masalalari tahlil qilinadi. Aholining ushbu toifasini tashkil etuvchi qatlamlar - talabalar, uy bekalari, ishsizlar, nafaqadagi fuqarolar va boshqa ijtimoiy guruhlar faoliyatining o‘ziga xos jihatlari hisobga olingan holda, ularni favqulodda holatlarga tayyorlash tizimini takomillashtirish bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar ilgari suriladi. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7919 Этномиллий қадриятларнинг ижтимоий-психологик хусусиятлари 2025-07-25T15:35:15+05:00 Азизахон Ғуломовна Турғунбоева Ушбу мақолада халқимиз ўтмиши, миллий қадриятларни улуғлаш - инсоний фазилатлардан биридир. Халқимизнинг асрлар давомида шаклланган урф-одатлари, анъаналари ва ҳаётий тажрибасини ўрганиш ҳамда унинг мазмун-моҳиятини кейинги авлодларга янада такомиллашган, ҳаётга татбиқ этиладиган ҳолда етказиш - ҳар бир авлоднинг муқаддас бурчи ҳисобланади. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7920 Маъмурий форма ва академик эркинлик: олий таълимдаги зиддиятли тенденциялар 2025-07-25T15:35:18+05:00 Гулбахор Абдураззаковна Тўхтасунова tokhtasunovagulbaxor@gmail.com Мақолада олий таълимда профессор-ўқитувчиларнинг кийиниши масаласи фалсафий нуқтаи назардан таҳлил қилинади. Мажбурий форма кийиш амалиётининг талабаларга таъсири ва таълимдаги шахсият, маданият ва маънавият муҳимлиги ёритилади. Фалсафий таҳлил орқали, профессор-ўқитувчиларнинг ташқи кўриниши талабаларнинг маънавий ва ахлоқий камолотига таъсир кўрсатади, шунинг учун ёш авлодга маънавий намуна бўлишнинг муҳимлиги таъкидланади. Мақолада мажбурий форма ва ўқитувчи шахсияти ўртасидаги муаммолар ҳамда ўқитувчининг индивидуалликка эга бўлиши кераклиги кўрсатилади. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7921 Гимнастика и детское развитие: от моторики до уверенности в себе 2025-07-25T15:35:21+05:00 Махмуд Мухамедович Тураев В данной статье рассматривается влияние гимнастики на всестороннее развитие ребёнка от раннего возраста до подросткового периода. Особое внимание уделяется развитию крупной и мелкой моторики, координации движений, а также формированию таких личностных качеств, как уверенность в себе, дисциплина и стрессоустойчивость. Основанная на междисциплинарном подходе, работа анализирует физиологические, психологические и педагогические аспекты гимнастики в детском возрасте, раскрывая её значимость в системе общего и дополнительного образования. Предлагаются практические рекомендации для родителей, педагогов и тренеров. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7922 Zamonaviy xalqaro munosabatlar tizimida quruqliq va dengiz kuchlari qarama-qarshiligi 2025-07-25T15:35:25+05:00 O‘ktam Rajabovich Qurbonov Annоtatsiya: Ushbu maqolada zamonaviy xalqaro munosabatlar tizimida kontinental va dengiz kuchlarining o‘zaro raqobati, strategik ustunliklari va ta’sir mexanizmlari tahlil qilinadi. Geosiyosiy model sifatida Makkinder va Spaykman nazariyalariga asoslanib, XXI asrda AQSh, Xitoy, Rossiya, Yevropa Ittifoqi, Hindiston va boshqa asosiy geosiyosiy aktyorlarning pozitsiyalari tahlil etiladi. Maqolada dengiz va quruqlik kuchlari o‘rtasidagi kuch muvozanati, texnologik ustunliklar va harbiy-diplomatik strategiyalar zamirida shakllanayotgan yangi dunyo tartibi yoritiladi. zamonaviy xalqaro tizimda kontinental va dengiz kuchlari o‘rtasidagi raqobat murakkab, ko‘p qatlamli va doimiy o‘zgaruvchan tus olmoqda. Kalit sо‘zlar: geosiyosat, dengiz kuchlari, kontinental kuchlar, Makkinder, Spaykman, xalqaro tizim, geostrategiya, harbiy kuch, dengiz nazorati 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7923 Xalqaro investitsiyalarni jalb qilishda iqtisodiy zonalarning roli 2025-07-25T15:35:27+05:00 Alisher Abdukarim o‘g‘li Soliyev Maqolaning mazmuni xalqaro investitsiyalarni jalb qilishda iqtisodiy zonalarning xalqaro investitsiyalarni jalb qilishdagi o‘rni, ularning turlari, rivojlanish mexanizmlari va samaradorlik ko‘rsatkichlari o‘rganadi. Mamlakatimiz tajribasi, shu bilan bir qatorda, xalqaro amaliyotdagi ilg‘or tajribalar tahlil qilinib, takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Mazkur ilmiy ishda iqtisodiy zonalar xorijiy investitsiyalarni jalb etishda samarali vosita sifatida baholangan. Mamlakatimizda va bir qator xorijiy mamlakatlar (Xitoy, BAA, Polsha) tajribasi asosida amaliy tahlil o‘tkazilgan. Xalqaro investitsiyalarni jalb qilishda iqtisodiy zonalar orqali TXI hajmini oshirishga qaratilgan taklif va strategiyalar ishlab chiqilgan. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7924 An AI-Driven Study on Intelligent Job Matching and Upskilling Recommendations for the Unemployed: A Data-Driven Simulation in the Rwandan Labor Market 2025-07-25T15:35:31+05:00 Sixbert Sangwa ssangwa@alueducation.com Thadee Gatera Placide Mutabazi This paper introduces Labor-AI: a novel, AI-driven simulation framework for matching unemployed African university graduates with relevant jobs and upskilling pathways using publicly available labor market data. We develop an autonomous pipeline that ingests open job postings (e.g. African job boards, LinkedIn aggregates), CV/resume datasets, and online course repositories (e.g. MOOCs, vocational training catalogs) to model supply-demand dynamics. Using state-of-the-art Natural Language Processing (NLP) and recommender-system methods, our AI identifies skill mismatches and suggests targeted courses or credential programs (e.g. digital skills, technical training) to fill those gaps. The simulation is iterated on Rwandan labor data (2023 LFS) to forecast outcomes for youth unemployment and inform policy. We find that in Rwanda’s context, nearly 21% of youth (16-30) are unemployed, with higher rates among degree holders (≈22.7%). Our framework suggests digital and vocational upskilling can improve match rates substantially; for example, scenarios indicate a ~15% reduction in graduate unemployment with targeted AI-recommended training. In-depth analyses reveal persistent sectoral imbalances (e.g. under-supply in ICT vs. demand in services) and highlight the need for equity-focused AI governance. Ethically, we discuss fairness safeguards to avoid biases (gender, rural/urban, educational background) as noted by experts. Policy implications emphasize building inclusive digital ecosystems (digital literacy, data privacy, AI oversight). Stakeholder-specific recommendations are provided for government, universities, and NGOs. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7925 O‘zbekiston tijorat banklarida muammoli kreditlar bilan ishlash amaliyoti va ularning kredit riskini boshqarishdagi o‘rni 2025-07-25T15:35:36+05:00 Salohiddin Muhiddin o‘g‘li Elchiboyev Maqolada O‘zbekiston tijorat banklarida muammoli kreditlar bilan ishlash va kredit risklarini boshqarish tizimi tahlil qilinadi. Kredit portfelidagi uzoq muddatli kreditlar ulushining ortishi fonida muammoli kreditlar (NPL) darajasining barqarorligi va ayrim banklarda yuqoriligi, risklarni baholash va monitoring qilish tizimlarining zaif joylari aniqlangan. Tadqiqotda kredit riskini kamaytirish bo‘yicha ilg‘or xalqaro tajribalarga, xususan “erta ogohlantirish tizimi”, “muammoli aktivlarni boshqarish kompaniyalari” va portfel darajasida risklarni boshqarish yondashuvlariga urg‘u berilgan. Xulosa sifatida, zamonaviy yondashuvlarni joriy etish va institutsional takomillashtirish zarurligi asoslab berilgan. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7926 Natijaga yo‘naltirilgan byudjetning joriy etilishi va uning samaradorligi 2025-07-25T15:35:39+05:00 Jur’atbek Gʻulomqodirovich Raxmonov Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida natijaga yo‘naltirilgan byudjetlashtirish (NYB) tizimini joriy etishning holati, dolzarb muammolari va ularni bartaraf etish yo‘llari tahlil qilingan. NYB yondashuvi byudjet mablag‘larini samarali rejalashtirish, ochiqlikni ta’minlash va ijtimoiy-iqtisodiy natijalarga erishish imkonini beradi. Maqolada mazkur tizimni amaliyotga tatbiq etishda indikatorlar tizimining zaifligi, moliyaviy nazorat mexanizmlarining yetarli emasligi, mahalliy byudjetlarning markaziy transfertlarga bog‘liqligi kabi tizimli muammolar ochib berilgan. Xulosa sifatida, NYB tizimini to‘laqonli joriy etish uchun institutsional islohotlar, strategik rejalashtirish va samarali monitoring mexanizmlarini kuchaytirish zarurligi ta’kidlangan. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7927 Raqamli O‘zbekiston sharoitida davlat xaridlarini yanada rivojlantirish istiqbollari 2025-07-25T15:35:42+05:00 Samarbek Sanjar o‘g‘li Hayitmurodov Mazkur maqolada raqamli O‘zbekiston sharoitida davlat xaridlarining hozirgi holati, mavjud muammolar hamda ularni yanada rivojlantirish va takomillashtirish istiqbollari tahlil qilindi. “2025-2027-yillarda davlat xaridlari tizimini takomillashtirish va rivojlantirish” strategiyasida belgilangan ustuvor maqsadlar doirasida amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan xorij tajribasi o‘rganildi. Xususan, davlat xaridlari sohasida raqamli texnologiyalardan foydalanishni kengaytirish borasida amaliy yechim va tavsiyalar berildi. 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025 https://www.openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/7928 Oʻzbek adabiyotida ayollarning roʻli 2025-07-25T15:35:44+05:00 Dilnoza Ulugʻbek qizi Baratova dilnozabaratova277@gmail.com Mazkur maqolada o‘zbek adabiyotida ayol obrazlari va ularning ijtimoiy-madaniy hayotdagi o‘rni tahlil etiladi. Ayollar adabiyotimizda faqat badiiy qahramon sifatida emas, balki ijodkor sifatida ham muhim o‘rin tutgani ko‘rsatib beriladi. Annotatsiyada jadid davri ayol obrazlaridan tortib, zamonaviy o‘zbek ayol ijodkorlarining adabiy jarayondagi faolligigacha bo‘lgan davrlar qamrab olingan. Shuningdek, ayol qahramonlarning erkinlik, ma’rifat, mehr va sabr timsoli sifatidagi o‘rni misollar asosida ochib beriladi. Maqola o‘zbek adabiyotida gender masalalarining aks etishini ham tahlil qilib, yosh tadqiqotchilar uchun asos bo‘la oladi. Kalit soʻzlar: O‘zbek adabiyoti, ayol obrazi, jadid adabiyoti, gender masalasi, ayol ijodkorlar, ijtimoiy-ma’naviy hayot, erkinlik 2025-07-25T00:00:00+05:00 Copyright (c) 2025